Lekarski Poradnik Językowy
Porady językowe. Strona główna


Repliki - odpowiedzi na najczęstsze pytania
Do strony początkowej LPJ...

Repliki, czyli odpowiedzi

Na pytania odpowiada © dr hab. Piotr Müldner-Nieckowski, prof. UKSW

| 1 | 2 |  3  | 4 | 5 | 6 | 7 |

 
 

Donosić

Czy w tekstach medycznych powszechnie używa się sformułowania "donosić o czymś"? W redakcji zastanawialiśmy się, czy to jest taki lekarski żargon. Np. "Donoszono o występowaniu manii lub hipomanii u niewielkiej liczby pacjentów z niestabilnością emocjonalną [...]".
Z góry dziękuję za odpowiedź - O.M.

Wyrażenia tego używa się we wszystkich tekstach, nie tylko medycznych, i w mowie mówionej. To nie jest broń Boże żargon, lecz wyrażenie książkowe, spotykane też w języku oficjalnym i urzędowym:

  • donosi dziennikarz (o tym, czego się dowiedział),
  • donosi nauczyciel (o tym, co się zdarzyło lub zdarzy, np. rodzicom o wywiadówce),
  • donosi badacz (o tym, co wynalazł lub odkrył),
  • donosi obserwator (o tym, co zauważył),
  • donosi korespondent (o tym, co się stało: "Droga Ciociu, śpiesznie donoszę o urodzeniu się naszej córeczki...")

- i tak dalej, choć mogą także donosić:

  • agent (o wykryciu czegoś tajemnego),
  • zdrajca, czyli po prostu donosiciel (o cudzych sprawach).

Tylko tego ostatniego używamy zdecydowanie z dezaprobatą w wyrażeniu "donosić na kogoś", bo nawet doniesienia agenta mogą być moralnie dopuszczalne.

Tak się stało, że pod wpływem doświadczenia wyniesionego z czasów totalitaryzmu na czoło semantyki tego czasownika wysunęło się negatywne znaczenie wyrazu "donosić" 'informować i w ten sposób stawać się zdrajcą', ale chyba niesłusznie.
Czas odświeżyć wszystkie znaczenia i użycia wyrazu "donosić":

  1. 'przekazywać informacje komuś, kto nie reprezentuje władzy',
  2. 'ze względu na dobro społeczne informować (władze lub kogoś, kto ma władzę), że ktoś zrobił coś złego lub zabronionego',
  3. 'informować tak, że komuś to szkodzi, a nie przynosi pożytku społecznego' (wtedy donosi się nie tylko "o czymś", ale i "na kogoś"),
  4. 'dochodząc do jakiegoś miejsca, zanosić kogoś/coś',
  5. 'przynosić więcej',
  6. '(o pocisku) lecieć dostatecznie daleko, aby trafić w cel',
  7. '(o dźwiękach, świetle) być słyszanym, widocznym z jakiejś odległości',
  8. '(o ubraniu, obuwiu) nosić coś aż do zniszczenia',
  9. '(o ciąży) przebyć prawidłowo ciążę aż do (pomyślnego) rozwiązania',
  10. '(o nowo narodzonym dziecku) mimo przeszkód pomyślnie urodzić kogoś'.

Komuna jest już daleko za nami. Czasem trzeba donieść na kogoś, kto łamie przepisy i w ten sposób działa przeciwko nam. Nie widzę w tym nic złego, choć przyznaję, że sam (wychowany w PRL-u) czułbym się nieswojo z takim "donosem na sumieniu".