Lekarski Poradnik Językowy
Porady językowe. Strona główna


Repliki - odpowiedzi na najczęstsze pytania
Do strony początkowej LPJ...

Repliki, czyli odpowiedzi

Na pytania odpowiada © dr hab. Piotr Müldner-Nieckowski, prof. UKSW

| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |  6  | 7 

 
 

Kontrolowanie badań

W poradzie Zero procent pacjentów jest zdanie:

..."W badaniach klinicznych, kontrolowanych za pomocą techniki placebo, zaobserwowano...".

Tymczasem badania kliniczne nie są kontrolowane, chyba że przez jakąś osobę lub instytucję kontrolującą. Angielski termin placebo-controlled należy tłumaczyć jako badanie przeprowadzone z zastosowaniem grupy kontrolnej otrzymującej placebo, bo właśnie o porównanie z grupą kontrolną tu chodzi.

Pozdrawiam, M.B., lekarz

Chodzi Panu o wyrażenie placebo-controlled, ale podane przez Pana tłumaczenie nie jest poprawne. Wyrażenie to nie zawiera znaczeń "grupa", "badanie", "przeprowadzone", a właściwy przekład to dokładnie: z użyciem (zastosowaniem, wykorzystaniem) placebo, tylko tyle. Z tym że w przytoczonym zdaniu w ogóle nie ma tłumaczenia! - ani poprawnego, ani błędnego. Żadnego. Nie ma także żadnych znaczeń wyrażenia "placebo-controlled", jest mowa o czym innym.
A o czym mówi zdanie? Podaję na końcu drugiej części odpowiedzi.
Pana uwagę na temat wyrażenia placebo-controlled możemy więc uznać za bezprzedmiotową.

Co do drugiego poruszonego problemu:

Badania owszem są (i powinny być!) kontrolowane, a to przez metodę naukową, która zapewnia wiarygodność.
To wynika z definicji nauki, która taką kontrolę nazywa wewnętrzną, strukturalną lub systemową (tj. bez udziału ludzi z zewnątrz).

Słowo kontrolować ma następujące znaczenia (por. np. słowniki języka polskiego PWN):

1) sprawdzać zgodność kogoś lub czegoś z jakąś normą i (albo) z naszymi oczekiwaniami,
2) mieć wpływ na osobę, organizację, sytuację, proces, miejsce i kierować nimi zgodnie z naszą wolą,
3) zachowywać się w sposób spokojny i opanowany (w sytuacji napięcia emocjonalnego),
4) porównywać i sprawdzać przebieg różnych zdarzeń, procesów i procedur z wartościami z punktu wyjścia, wzorca lub standardu wraz z zasadami logiki (matematyki).

W znaczeniu 1. normą, a w znaczeniu 4. punktem wyjścia, wzorcem, standardem jest w naszym wypadku skutek zastosowania placebo, zbiór wartości z tego wynikający. Mechanizmem kontrolnym (tzn. w praktyce kontrolowaniem) jest więc metoda polegająca na użyciu grupy ludzi przyjmujących placebo do porównania.
Do czynników kontrolujących badanie należą metody zarówno czysto biomedyczne, jak i organizacyjne, np. dokumentowanie procedur i archiwizowanie dokumentacji, a nawet pisarskie, np. obowiązek badania i podawania piśmiennictwa, poprawna terminologia itp. Stosowanie ich nazywamy łącznie kontrolowaniem badań (panowaniem nad nimi, zwłaszcza nad ich wartością naukową). Do tego nie jest potrzebna specjalna osoba ani instytucja, ponieważ istnieją zasady (m.in. Evidence-based medicine, EBM).

Kontrolowanie (badań) zatem to w znaczeniu 1., 2. i 4. realizacja reguł (metod), tj. porównywanie wyników i ich weryfikacja, oraz metodologiczna poprawność przebiegu badań i zapewnianie ich sprawdzalności.

O tym też mówi inkryminowane zdanie.
Powtórzę jego brzmienie: "W badaniach klinicznych, kontrolowanych za pomocą techniki placebo, zaobserwowano..."
Słowo kontrolowanych nie dotyczy w nim grupy ludzi otrzymujących placebo, ale samych badań.