Lekarski Poradnik Językowy
Porady językowe. Strona główna


Repliki - odpowiedzi na najczęstsze pytania
Do strony początkowej LPJ...

Repliki, czyli odpowiedzi

Na pytania odpowiada © dr hab. Piotr Müldner-Nieckowski, prof. UKSW

| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |  6  | 7 

 
 

System słów kluczowych

Czy istnieją ogólne zasady stopniowania słów kluczowych?
Podaję przykład:
Słowa kluczowe: powikłania, anafilaksja, środki zwiotczające; powikłania, anafilaksja, anestetyki; powikłania, anafilaksja, lateks.
Średniki dzielą je na "działy".

(mgr Kamila R., redaktor)

Dziękuję za ciekawe pytanie, które skłoniło mnie do napisania krótkiego kompendium tego zagadnienia. Dawno nosiłem się z tym zamiarem.

Tak, istnieją takie zasady, ale nie używałbym tu określenia "stopniowanie".
Chodzi raczej o:
1) podporządkowanie i (albo) uporządkowanie hierarchiczne, chronologiczne, dziedzinami (w układzie arbitralnym) itd., ale także
2) przyporządkowanie według jakiejś innej określonej relacji znaczeń.

Najogólniej zasady te wynikają z praktycznego wykorzystania teorii semantyki, nauki o znaczeniach wyrazów i wyrażeń.

Elementy zbioru słów kluczowych układają się w sieci zbudowane z ciągów lub drzewek ciągów uporządkowanych zazwyczaj według następujących zależności znaczeniowych:

  • hiperonim ⇒ hiponimy (np. drzewolipa, dąb, sosna itd.),
    • superhiponim, który jest hiperonimem dla grup mniejszych hiponimów ⇒ hiponimy węższe (np. dąbżołądź, szypułka, kwiat żeński itd.),
    • koordynat terminologiczny (np. wilkpies, gdzie hiperonimem jest rodzina psowatych; rękastopa, gdzie hiperonimem jest dystalna część kończyny),
  • holonim ⇒ meronimy (np. drzewo ⇒ pień, konar, gałąź, liść, korzeń itd.),
    • supermeronim, który jest holonimem dla grup mniejszych meronimów ⇒ meronimy węższe (np. pieńbiel, kora, rdzeń, słój itd.),
  • troponimy (np. chodzić ⇒ [troponimy:] kuleć, kuśtykać, wchodzić, podbiegać),
  • fuzzynimy (np. poseł - wyborca - głos - urna; zmywanie - pomyje - ściek - ścierka; czytać - pisać - redagować),
  • quasi-synonimy (rzadko, ale częściej niż synonimy; np. ptak, ważka, samolot, anioł - wspólne cechy: skrzydło, zdolność latania),
  • synonimy (ich ciągi zwane synsetami; rzadko).

Słowniczek
Hiperonim to wyraz mający znaczenie ogólniejsze niż wyrazy o znaczeniu podobnym, ale węższym (hiponimy) i przez to mu podporządkowane.
Koordynat terminologiczny to uwzględnienie relacji względem tego samego hiperonimu, gdy wyrazy należą do tej samej kategorii, ale mają inne znaczenie (np. zestawione hiponimy z tej samej grupy pod jednym hiperonimem).
Holonim to całość złożona z części (meronimów).
Troponim to czasownikowy odpowiednik hiponimu; jest skutkiem relacji wynikania czasowników lub zwrotów z innych czasowników lub zwrotów, jak w hiperonimii, a to w taki sposób, że jedna czynność jest odmianą drugiej, zwykle ogólniejszej (np. mlaskać jest troponimem czasownika jeść).
Fuzzynim (ang. fuzzynym, od fuzzy; wym. fazynim, fazi - niewyraźny, mglisty) to relacja znaczeniowa silna, lecz wynikająca nie bezpośrednio ze znaczeń wyrazów, ale z jakiejś sytuacji, np. sekwencji przyczynowo-skutkowej, której dotyczą, i z tego powodu trudna do sklasyfikowania (niesystemowa).
Quasi-synonim to wyraz mający z innym wyrazem wspólną część znaczenia, gdy pozostałe części są różne.
Synonim to wyraz o znaczeniu zasadniczo tym samym co inny wyraz; w terminologii naukowej synonimia ma ograniczone zastosowanie; w medycynie głównie jest to uwzględnianie eponimów obok terminów opisowych.

Prócz tego w wypadku czasowników, nazw czynności i ich pochodnych w grę wchodzą także inne typy zależności semantycznych, które tu tylko wymienię: stanowość, procesywność, kauzatywność, inchoaktywność, ingresywność, iteratywność, dystrybutywność, realizacja roli (funkcji), zawieranie się (np. przełykać w jeść), derywacyjność itp.

Sztuka układania zbioru słów kluczowych polega na opisywaniu danej dziedziny za pomocą jej haseł terminologicznych oraz na porządkowaniu tych haseł według kryteriów znaczeniowych w powiązaniu z czytelnością układu i podatnością na wyszukiwanie.

Podane przez Panią przykłady to niechybnie grupy fuzzynimów.