Lekarski Poradnik Językowy
Porady językowe. Strona główna


Repliki - odpowiedzi na najczęstsze pytania
Do strony początkowej LPJ...

Repliki, czyli odpowiedzi

Na pytania odpowiada © dr hab. Piotr Müldner-Nieckowski, prof. UKSW

| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |  7  

 
 

Weganizm - wegetarianizm

Od kilku lat nękają mnie wyrazy: semiwegetarianizm, pollowegetarianizm i ichti(o)- lub pescowegetarianizm. Wegetarianizm z definicji jest bezmięsnym sposobem żywienia, czy więc użycie przedrostków pollo-, ichtio- i semi- jest w tym przypadku prawidłowe? Czy można być człowiekiem niejedzącym mięsa (każdego gatunku), jednocześnie je jedzącym (ryby, drób)? A może poprawniej byłoby użyć określeń: ichti(o)tarianizm (pescotarinizm), pollotarianizm, w ślad za fleksitarianizmem?
Bardzo proszę o rozwianie moich wątpliwości.

Z poważaniem
S.O. (dietetyk)

Problemy z tymi wyrazami biorą się stąd, że ludzie, którzy się nimi posługują, niepotrzebnie odwracają ich sens, znaczenie. Wyrazy te kładą nacisk na jedzenie roślin, a nie na niejedzenie mięsa.
Słowo wegetarianizm ma znaczenie: 'systemowe spożywanie roślin'.

Wyraz ten opiera się na rdzeniu -weget-, który wywodzi się z łacińskiego vegetus 'żywy', i (albo) rdzeniu -wegetar- z łacińskiego bezokolicznika vegetare 'ożywiać', w czasach nowożytnych przekształconych do angielskiego vegetal i francuskiego végétal 'roślinny', potem w podobnej postaci przeniesionych do polszczyzny.
Morfem -wegetar- oznacza więc obecnie 'coś roślinnego'.

Kiedy się weźmie to pod uwagę, stanie się jasne, co znaczy np. peskowegetarianizm (ang. pescovegetarianism). Jest to 'jedzenie roślin i ryb', bo pesce to po włosku 'ryba', od łacińskiego piscis. Wyraz ten wcale nie oznacza niejedzenia mięsa, ponieważ znaczenie "mięsne" jest wtórne i pozajęzykowe, które wynika dopiero z tego, że jeśli ktoś z zasady je rośliny i ryby, to różnież z zasady nie je mięsa; czyli pochodzi z praktyki stosowania reguł jedzenia roślin i ryb, a nie z samych tych reguł.

Z wyrazów, które zawierają składnik -wegetar- lub jego części (np. -tar-), powstają pochodne na zasadzie analogii znaczeniowej albo brzmieniowej. Tak jest skonstruowany np. wyraz frutarianizm (od ang. fruit - owoc) czy wyraz pollotarianizm / pullotarianizm (od łac. pullus - kurczę, kurczak).

Wszystkie przytoczone przez Panią wyrazy pod względem językowym zostały utworzone poprawnie. Aby zrozumieć, co znaczą, trzeba jednak każdorazowo analizować udział znaczeniowy ich składników.

A oto zebrane przeze mnie odmiany weganizmu-wegetarianizmu:

frutarianizm, wegetarianizm dżinijski, weganizm pokarmów surowych, weganizm, owowegetarianizm, laktowegetarianizm (owolaktowegetarianizm), laktoowowegetarianizm, wegetarianizm, pescetarianizm (piscitarianizm, peskotarianizm, peskatarianizm, ichtiotarianizm), pollowegetarianizm (pollotarianizm, pullotarianizm), fleksigetarianizm (semiwegetarianizm, półwegetarianizm, wegetarianizm względny, wegetarianizm elastyczny), lessetarianizm.

Poniżej pokazuję też tabelę, którą opracowałem dla lekarzy pierwszego kontaktu i właścicieli restauracji. Powinna wszystko wyjaśnić.