Lekarski Poradnik Językowy
Porady językowe. Strona główna


Lekarski Poradnik Językowy. Pleonazm i tautologia. Pleonazmy, tautologie, paradoksy językowe, oksymorony
SŁOWNIKI
Słownik skrótów
Pleonazmy i tautologie
Skróty informatyczne Wielki słownik frazeologiczny Skróty nazw czasopism
A-Z
A-C
D-I
J-O
P-Z
Wybierz...

Do strony początkowej LPJ...

Słownik błędów trudnych do zauważenia

PARADA
Pleonazmów, tautologii i paradoksów


Strona stale rozbudowywana. Odkrycia pleonazmów prosimy
przysyłać e-mailem do
Lekarskiego Poradnika Językowego.
Podajemy nazwiska odkrywców (chyba że tego nie chcą).

Nagrodę za współpracę z PARADĄ, "Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN"
otrzymała Pani Dorota Reczyńska. Gratulujemy!

 

 

CO TO JEST?

 

Pleonazmem (P) nazywamy niepoprawne wyrażenie, w którym jeden lub więcej wyrazów niepotrzebnie powtarza jakąś część znaczenia innych.
     Na przykład w pleonazmie "masło maślane" słowo maślane zawiera element znaczeniowy słowa masło. W wyrażeniu "bardziej poprawniejszy" słowo bardziej zawiera stopień wyższy przymiotnika, a przecież w słowie poprawniejszy już taka informacja istnieje.

Tautologią (T) nazywamy błąd polegający na niepotrzebnym powtórzeniu całego znaczenia przez podanie dwóch wyrazów bliskoznacznych.
     Na przykład tautologią jest wyrażenie "poprawa i polepszenie zdrowia", bo słowo poprawa w tym zestawieniu znaczy to samo co polepszenie.

Paradoksem (antylogią, epitetem sprzecznym, Pa) nazywamy zestawienie wyrazów o znaczeniach przeciwstawnych lub wykluczających się.
      Na przykład zła zaleta, dobra wada, plusy ujemne.

Odmianą paradoksu jest oksymoron, antylogia używana celowo, głównie w literaturze pięknej, ale także w języku codziennym, w polityce (zwłaszcza w nowomowie).
     Na przykład ciepłe lody, zimne ognie, rzeczywistość wirtualna, demokracja socjalistyczna.

Do uprawnionych pleonazmów, tautologii i paradoksów (oksymoronów) zaliczamy zamierzoną grę słów. Kiedy mówimy o zamierzonym dowcipie językowym, mamy na myśli to, że autor jest w świadom tego, co czyni i ma podstawy do mniemania, że odbiorca to zrozumie. Paradoksy uprawnione nazywamy oksymoronami. Są stosowane najczęściej w poezji.
     Wyrażenia takie dzięki powtarzaniu albo przeciwstawianiu znaczeń nadają tekstowi wyraz artystyczny, jak np. tematy słońce i jasność w poniższym wierszu, służą także dodawaniu lub przekształcaniu znaczeń. Oto wiersz, który z powodzeniem wykorzystuje pleonazmy i oksymoron, które wzmacniają ekspresję:

Najsłoneczniejsza ze słońc
jasność przed tobą gaśnie,
gdy podajesz ciepłą dłoń,
spływając z nieba właśnie... (autor anonimowy, XX w.)

Najbardziej znanym wierszem zawierającym dużą liczbę oksymoronów (paradoksów uprawnionych) jest kolęda Franciszka Karpińskiego:

Bóg się rodzi - moc truchleje,
Pan niebiosów - bnażony.
Ogień krzepnie - blask ciemnieje,
Ma granice - Nieskończony:
Wzgardzony - okryty chwałą,
Śmiertelny - Król na wiekami?
A Słowo ciałem się stało
i mieszkało między nami. (Franciszek Karpiński, 1792)

Najczęstszą przyczyną niecelowego używania pleonazmów, tautologii i paradoksów jest nierozumienie znaczenia wyrazów albo mechaniczne powtarzanie zasłyszanych stereotypów brzmieniowych.
     Warto zauważyć, że w analizie poprawności wyrażenia należy brać pod uwagę wszystkie aspekty znaczeniowe jego składników i całości. Nie można też pominąć żadnych kontekstów, w których wyrażenie może być użyte. Jak łatwo zauważyć, niektóre podane przez nas pleonazmy czy tautologie w pewnych okolicznościach nie są błędem.
     Na sposób analizowania niech wskaże przykład zaczerpnięty z książki Andrzeja Wróblewskiego-Ibisa "Byki i byczki". Prof. Andrzej Markowski zwraca tam uwagę, że wyrażenie "życie biologiczne", przez niektórych uważane za błąd (ich zdaniem powinno być "życie"), jest w pewnych tekstach najzupełniej poprawne i nawet konieczne dla odróżnienia od "życia psychicznego", "życia społecznego" itp.
     Podobne zjawisko dostrzeżemy, kiedy zastanowimy się nad używaniem np. wyrażenia "dwie alternatywy". Jeśli ktoś ma dwa problemy do rozstrzygnięcia, a w każdym do wyboru jedną z dwóch wykluczających się możliwości, to rzecz jasna ma jak obszył dwie alternatywy, a po dokonaniu wyboru w ramach pierwszej pozostanie mu już tylko jedna alternatywa, ta, która była drugą. Co innego, kiedy przez dwie alternatywy rozumie "dwie możliwości, dwa elementy do wyboru". Wtedy oczywiście popełnia błąd.
     Kiedy w złości mówimy o kimś "głupi kretyn", to używamy pleonazmu, ale nie popełniamy błędu, dlatego że wzmocnienie wyrazu "kretyn" wyrazem "głupi" ma na celu nadanie wypowiedzi silnej ekspresji.
     Dalsze rozważania na ten temat pozostawiamy Czytelnikom...
     Słowniki na ogół podają tylko najczęstsze warianty użycia słów, wyrażeń, zwrotów i fraz. Czasem więc konieczne jest uzupełnienie takich informacji własną analizą.

Zalecane piśmiennictwo: 1. Agnieszka Małocha-Krupa: Słowa w lustrze. Pleonazm - semantyka - pragmatyka. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2003. 2. Słownik poprawnej polszczyzny (red. W. Doroszewski), PWN, Warszawa 1973. 3. Podstawowe pojęcia z zakresu kultury języka (opr. H. Jadacka), w: Praktyczny słownik poprawnej polszczyzny (red. A. Markowski), PWN, Warszawa 1995. 4. Nowy słownik poprawnej polszczyzny (red. A. Markowski), PWN, Warszawa 1999. 5. Piotr Müldner-Nieckowski: Wielki słownik frazeologiczny języka polskiego, Świat Książki, Warszawa 2003. 6. Piotr Müldner-Nieckowski, Łukasz Müldner-Nieckowski, Nowy szkolny słownik frazeologii, Świat Książki, Warszawa 2004.

 

WYRAŻENIA ZEBRANE PRZEZ NAS

(Typ: P - pleonazm, T - tautologia, Par - paradoks)

Hasło Typ Poprawnie Kto podał
aktywna praca P praca (ze słownika PWN)
aktywne działanie P działanie PMN
aktywnie uczestniczyć P uczestniczyć PMN
akwen wodny P akwen PMN
armia wojsk, wojska P armia; wojsko; dużo wojska, żołnierzy...;
ale poprawnie: armia uczniów, armia ludzi (wielu, tłum)
PMN
armia wojskowa P armia; wojsko PMN
armia zbrojna (w znaczeniu wojskowym) P armia PMN
autobiografia swoja (własna) P autobiografia (np. napisał autobiografię, nie: *własną autobiografię) Marcin Babiński
autopsja swoja (własna, osobista) P autopsja (np. znam to z autopsji, nie: z *własnej autopsji); nie dotyczy autopsji w znacz. 'sekcja zwłok' PMN
bardziej odpowiedniejszy P odpowiedniejszy (ze słownika PWN)
bestseller najlepszy,
najlepiej sprzedający się bestseller
P bestseller

(z Poradni Językowej UW)
PMN

bezpłatny gratis P gratis (z wł. bez zapłaty); rzecz darmowa; rzecz bezpłatna; coś za darmo K.P.
błędna pomyłka (por. mylny błąd) P pomyłka; błąd (ze słownika PWN)
bojaźliwy tchórz,
lękliwy tchórz
P tchórz Stanisław Sierotwiński: Słownik terminów literackich (nad. Błażej Pierzchała)
brać, pojmać jeńca, jeńców do niewoli P brać, pojmać jeńca, jeńców PMN
brak apetytu lub ochoty do przyjmowania pożywienia T albo brak apetytu
albo niechęć do pożywienia
(nie: jedno i drugie łącznie)
Tadeusz Wilczkowski
brzydki nałóg P nałóg, brzydkie przyzwyczajenie PMN
całkowita eliminacja P eliminacja, ale poprawnie potocznie: eliminacja częściowa (tj. usunięcie niektórych składników)
(por. całkowite wyeliminowanie, eliminować całkowicie)
PMN
całkowite wyeliminowanie P eliminować, ale poprawnie potocznie: eliminować częściowo (tj. usuwać niektóre składniki)
(por. całkowita eliminacja, eliminować całkowicie)
Roman Konieczny
całkowita zgoda P zgoda;
ale poprawnie: częściowa zgoda, zgoda na część (tj. zgoda na niektóre warunki)
Wanda i Jan Wellmanowie, Kraków
całkowicie nieżywy P nieżywy Błażej Pierzchała
cały, pełen, pełny komplet P komplet Urszula Kitlasz
Hasło Typ Poprawnie Kto podał
centralizm demokratyczny Par centralizm Jerzy Bralczyk, wyr. komunistyczne
chodzić w glorii chwały P/T chodzić w glorii; chodzić w chwale PMN (z relacji TV Macieja Kurzajewskiego, 29.01.2006)
chwila czasu P chwila PMN
chwila-moment T chwila albo moment (chyba że żart.) PMN
ciągnąć dalej (p. też kontynuować) P ciągnąć PMN
ciemny mrok P mrok (ze słownika PWN)
cięta riposta P riposta albo cięta odpowiedź Natalia Walczak
ciężar i waga odpowiedzialności T ciężar odpowiedzialności PMN
cofać się do tyłu P cofać się PMN
cofać się wstecz P cofać się PMN
czasokres P okres; czas PMN
czerniak złośliwy P czerniak (nie ma czerniaka łagodnego) W. Kalisiak
czynna akcja P akcja PMN
czysty purnonsens P purnonsens; (ang. pure nonsense, 'czysty nonsens') PMN
ćwiczenie praktyczne P ćwiczenie Małgorzata Heleniak
ćwikła z chrzanem P ćwikła albo buraki z chrzanem Dorota Reczyńska
darmowy gratis P gratis (z wł. bez zapłaty); rzecz darmowa; rzecz bezpłatna; coś za darmo K.P.
dążyć do osiągnięcia celu P dążyć do celu PMN
defekacja stolca P defekacja Anna Wiśniowska
delikatne niusane,
dyskretne niuanse
P niuanse Błażej Pierzchała
demokracja ludowa Par demokracja Jerzy Bralczyk, wyr. komunistyczne
Hasło Typ Poprawnie Kto podał
dlatego ponieważ P dlatego że Grażyna Majkowska
dobra zaleta P zaleta PMN
dobra wada Par zaleta albo wada PMN
dobra reputacja P reputacja; nie wszyscy uważają to za błąd
[uwaga: reputację się ma, albo się jej nie ma; ale: mieć reputację dobrego lekarza]
PMN
dokonać czynu P zrobić coś (ważnego), uczynić coś PMN
dwaj bliźniacy, dwie bliźniaczki P bliźniacy (jeśli bracia), bliźniaczki (jeśli siostry) Jagienka Szkiela
dwie alternatywy P alternatywa (gdy mowa o dwóch rzeczach, z których należy wybrać jedną, ale: poprawnie, gdy są dwa zestawy, a w każdym dwie rzeczy, z których należy wybrać jedną) PMN
dwuosobowa para P albo para albo dwie osoby Karol Dzierżek
dyrektywy i wytyczne T albo dyrektywy albo wytyczne PMN
dzień czasu P dzień Anna Glińska-Piątkowska
fakultatywna dowolność P dowolność PMN
emigrować za granicę P emigrować, wyjeżdżać za granicę na stałe Dorota Reczyńska

eksport za granicę

P eksport PMN
eliminować całkowicie P eliminować, ale poprawnie potocznie: eliminować częściowo (tj. usuwać niektóre składniki)
(por. całkowite wyeliminowanie)
PMN
etyczno-moralny
moralno-etyczny
P etyczny; moralny;
ale: (rzadko, w nauce) poprawny, gdy "etyczny" jest rozumiany jako 'teoria', a "moralny" jako 'praktyka'
Urszula Kitlasz
masowa epidemia; masowa pandemia; powszechna epidemia; powszechna pandemia P epidemia; pandemia; masowe, powszechne zakażenie (Z Poradni Językowej UW)
fakt autentyczny P fakt Lech M. Jakób (Kołobrzeg)
na głębszej głębokości P na większej głębokości; głębiej Aleksander Iskra
głupi debil P głupi; debil Błażej Pierzchała
Hasło Typ Poprawnie Kto podał
godzina czasu P godzina PMN
gotować we wrzącej wodzie P gotować (gdy mowa o kuchni i potrawach, jest to pleonazm podwójny: potrawy gotuje się w wodzie i tylko we wrzącej) Dorota Reczyńska
hemoliza krwi P hemoliza PMN
straszny horror P horror (ale: mniej straszny horror; straszniejszy horror niż...) Małgorzata Heleniak
hot-dog z bułką P hot-dog; w jęz. polskim hot-dog to parówka w bułce; 
ale amer.: specjalny rodzaj parówki (niekoniecznie z pieczywem)
Janusz Tempus-Waligóra
import z zagranicy P import PMN
inauguracja otwarcia P inauguracja, otwarcie Anna Stachelek
istotne i ważne (niezmiernie ważne i szalenie istotne, itp.) T ważne albo istotne PMN
iść do przodu P iść [ale poprawnie: iść do tyłu] PMN
iść pieszo, iść na piechotę P iść Janusz Kozłowski
jedzenie pokarmów P jedzenie [ale jedzenie chleba, zupy...] (nazw. znane red.)
jedzenie posiłków P jedzenie; przyjmowanie posiłków; posiłki (nazw. znane red.)
jedzenie trzech posiłków dziennie P trzy posiłki dziennie (nazw. znane red.)
kartka papieru P kartka Urszula Kitlasz
klękać na kolana (lub kolanach) P klękać, padać na kolana Dorota Reczyńska
koncelebrować wspólnie
koncelebrować razem (mszę itp.)
P koncelebrować (mszę itp.) Karol Dzierżek
koncelebrował sam
koncelebrował samodzielnie (mszę itp.)
Par celebrował; odprawiał (ponieważ koncelebrowanie polega na odprawianiu przez co najmniej dwie osoby) PMN
koncert muzyczny P koncert Małgorzata Heleniak
konsekwencje złe w skutkach P złe konsekwencje, złe skutki PMN
kontynuować dalej,
nadal kontynuować
P kontynuować PMN
Hasło Typ Poprawnie Kto podał
kończyć do końca P kończyć PMN
kosmopolityzm antypatriotyczny;
kosmopolityzm niepatriotyczny
P kosmopolityzm PMN
kromka chleba P kromka PMN
kurs nauki czegoś P kurs czegoś, nauka czegoś PMN
duża, wysoka leukocytoza P leukocytoza PMN
leukocytoza powyżej normy P leukocytoza (nazwisko znane redakcji)
leczyć chemioterapią
leczyć antybiotykoterapią...
P stosować chemioterapię, antybiotykoterapię PMN
(ileś) lat czasu P (ileś) lat           [patrz: rok czasu] PMN
ład i porządek
porządek i ład
T porządek albo ład Małgorzata Heleniak
mała, niska leukocytoza Par mała liczba leukocytów albo nieobecność leukocytozy (nie: brak leukocytozy) PMN
mała, niewielka drobina, drobinka
P drobina, drobinka PMN
mała cząstka, cząsteczka itp. P cząstka, cząsteczka (ale: poprawnie przy porównywaniu cząstek większych i mniejszych) PMN
martwy trup
nieżywy trup
P trup Dominik Polachoszko
PMN
miasto Warszawa
miasto Kraków
P Warszawa, Kraków 
ale wyjątkowo:
miasto Łódź, i tylko wtedy, kiedy można błędnie mniemać, że jest mowa o łodzi
PMN
miesiąc styczeń (luty, marzec itd.) P styczeń PMN
miesiąc czasu P miesiąc Anna Glińska-Piątkowska
mimika twarzy P mimika Agnieszka Ludian
mimo widocznych oznak P mimo oznak PMN (częsty błąd dziennik.)
minuta czasu P minuta PMN
młode dziecko P dziecko (ew. małe dziecko) PMN
Hasło Typ Poprawnie Kto podał
młode pisklę P pisklę (ew. małe pisklę) PMN
mniejsza połowa Par połowa (bo: połowy są zawsze równe) Urszula Kitlasz
multipoliglota P poliglota PMN
mylny błąd (por. błędna pomyłka) P błąd Dominik Polachoszko
na dzień dzisiejszy (wczorajszy, jutrzejszy)
na chwilę obecną itp.
P dziś, dzisiaj, obecnie, teraz, w tej chwili; wczoraj, jutro; ale także: w dniu dzisiejszym (wczorajszym, jutrzejszym) (poprawne w języku oficjalnym, urzędowym, naukowym, ale nadużywane w języku dziennikarskim, głównie w TV) ze słownika PWN
(inspiracja: K. Mroziuk)
najbardziej optymalny
bardziej optymalny
P optymalny Urszula Kitlasz
najlepszy bestseller P bestseller PMN
nałóg alkoholizmu P alkoholizm, nałóg alkoholowy, nałóg picia alkoholu Dorota Reczyńska
nieprzerwana ciągłość P ciągłość PMN
niewierzący ateista P niewierzący (w Boga) albo ateista, ale poprawnie używane w polemikach w znaczeniu: 'ateista, który <nie wierzy, że Bóg nie istnieje> (jest to rodzaj wiary w nieistnienie Boga, tzw. ateizm aktywny, wojujący lub "religijny"), a nie <zakłada, że Boga nie ma> (jest to tylko pogląd filozoficzny)' Karol Dzierżek
najnowsza aktualizacja nastąpiła dnia... P aktualizacja nastąpiła dnia... PMN
napoje gazowane i musujące T napoje gazowane; napoje musujące Włodzimierz Górski
na terenie danego obszaru T na danym obszarze, na terenie [miasta, wsi, zakładu itp.] Dorota Reczyńska
na wskutek P wskutek, na skutek Urszula Kitlasz
nowa aktualizacja P aktualizacja PMN
obcy najeźdźca P najeźdźca PMN
obie połowy; dwie połowy P połowy PMN; Krzysztof Berliński
obligatoryjny obowiązek P obowiązek Błażej Pierzchała
obuć buty P obuć się, obuć kogoś (np. dziecko), włożyć buty Małgorzata Heleniak
odźwiernik żołądka P odźwiernik Anna Wiśniowska
osocze krwi P osocze (chyba, ze w tym samym tekście występuje osocze chłonki, wtedy osocze krwi jest uzasadnione) Anna J.
Hasło Typ Poprawnie Kto podał
ostatnia aktualizacja dnia... P aktualizacja dnia... PMN
obcokrajowiec zagraniczny P obcokrajowiec; osoba zagraniczna PMN
(coś jest) optymistyczne na przyszłość / dla przyszłości narodu (itp.) P optymistyczne; dobrze rokuje PMN
osobiście odczuć skutki swego postępowania P odczuć skutki swego postępowania PMN
outsider stojący z boku P outsider albo osoba stojąca z boku PMN
oznaki i objawy T objawy podmiotowe i przedmiotowe
(*oznaki i objawy to często spotykane niepoprawne tłumaczenie ang. wyrażenia signs and symptoms)
Justyna Simmonds
nie tylko tamci, ale i on sam odczuł skutki P nie tylko tamci, ale i on odczuł skutki PMN
okres czasu P okres; czas PMN
ówczesne czasy P/T tamte czasy; owe czasy PMN
pajda chleba P pajda PMN
perspektywy na przyszłość P perspektywy PMN
piąć się pod górę
piąć się do góry
P piąć się Jagienka Hall
pić płyny P pić [ale jeśli konkretnie, to: pić wodę, alkohol, soki itd.] Włodzimierz Górski
pierwszy debiut P debiut (ale: 1. poprawnie, gdy mowa o debiutach w różnych dziedzinach, np. "debiutował najpierw jako poeta, potem jako pływak, wreszcie jako wynalazca, ale pierwszy jego debiut uważamy za najciekawszy"; 2. w szachach, gdzie debiutem jest pierwsza część pierwszej partii, np. "w pierwszym debiucie (tj. w początkowej fazie pierwszej rozgrywki) szybko uzyskał przewagę. W drugim debiucie (tj. w pierwszej części drugiej partii) popełnił jednak błąd". Jeśli mowa o różnych debiutach, to któryś musi być pierwszy) Monia M. Uzup. PMN, Rafał Sylwester Świątek
pionowo do góry
pionowo do dołu
(ustawić lub zawiesić coś)
T pionowo; do góry albo do dołu;
ale:
pionowo do góry (gdy powyżej czegoś lub skierowane czymś ku górze) i pionowo do dołu (gdy poniżej czegoś lub skierowane czymś ku dołowi)
PMN
pisanka wielkanocna P pisanka (malowane jajko);są też: pisanka 'rodzaj pisma, czcionki', pisanka 'typ grafiki' Małgorzata Heleniak
plus dodatkowo (do odebrania czeka prezent) T plus prezent a. dodatkowo prezent (czeka na odebranie) Aleksander Iskra
plusy dodatnie P plusy; lepiej: zalety; cechy dodatnie; dobre strony itp. Jolanta Pogorzelska
poczta e-mailowa P poczta elektroniczna albo e-mail Rafał Sylwester Świątek
Hasło Typ Poprawnie Kto podał
podawać tajne hasło P podawać hasło (w znaczeniu: legitymować się, logować się) PMN
podskoczyć do góry P podskoczyć Monia M.
pokornie błagać P błagać Urszula Kitlasz
południowy zenit P zenit Dorota Reczyńska
poprawa i polepszenie zdrowia T poprawa zdrowia; polepszenie zdrowia (ze słownika PWN)
poprawiać się na lepsze P poprawiać się (ze słownika PWN)
poprzednicy przede mną P moi poprzednicy Dominik Polachoszko
(autor: Adam Małysz)
posiłek regeneracyjny P posiłek PMN
potencjalne możliwości P możliwości (ze słownika PWN)
potrawa odżywcza P potrawa (ale: potrawa odżywcza jako przeciwstawienie potrawy bez wartości odżywczej - w tekście o potrawach, odżywianiu itp.) W. Kalisiak
powszechnie przyjęty konwenans P konwenans Ewa Bielawska
powtórzyć ponownie P powtórzyć (ale: poprawnie, gdy powtarzanie jest wznawiane, np. powiedział, powtórzył to, potem znów powiedział to samo, a więc powtórzył ponownie) Karol Dzierżek
przedmieście miasta,
na przedmieściu miasta
P przedmieście, na przedmieściu
ale: przedmieście Warszawy, na przedmieściu Łodzi...
PMN
prawosławie obrządku wschodniego
P prawosławie Artur Czesak [błąd znaleziony w: Gazeta Wyborcza - Turystyka - Małopolska 15-16 stycznia 2000, s. 3.]
przewartościowanie i zmiana (czegoś) T przewartościowanie (czegoś); zmiana (czegoś) PMN
przychylna akceptacja P akceptacja; przychylność Urszula Kitlasz
przychylna aprobata P aprobata; przychylność (ze słownika PWN)
Hasło Typ Poprawnie Kto podał
przypadek kazuistyczny P przypadek Robert Balicki
relaksujący odpoczynek P relaks; odpoczynek
[nie zawsze błędne, np. wczoraj odpoczynek nie poprawił mi samopoczucia, ale dzisiaj okazał się relaksujący]
PMN
rada konsultacyjna P rada, konsultanci, zespół konsultantów Jerzy Bralczyk, wyr. komunistyczne
ranga i znaczenie społeczne T ranga społeczna; znaczenie społeczne (ze słownika PWN)
robić to, co zaplanowano wcześniej P robić to, co zaplanowano PMN
rok czasu P rok Anna Glińska-Piątkowska
roztrącać na boki P roztrącać PMN
równe połowy P połowy PMN
ryzykować na całego P ryzykować; ale potocznie: iść na całość PMN
sam osobiście P osobiście, sam Urszula Kitlasz
samodzielny lider P lider ulubione powiedzenie Andrzeja Zydorowicza, sprawozdawcy piłkarskiego
sedno i meritum sprawy T sedno sprawy; meritum sprawy Dominik Polachoszko
samostanowienie o sobie P samostanowienie; decydowanie o sobie PMN
skutki i następstwa
następstwa i skutki
P skutki; następstwa; ale poprawne: skutki i ich następstwa Małgorzata Heleniak,
uzup. PMN
słownie:...
np. 1000 zł (słownie: jeden tysiąc)
P 1000 zł (jeden tysiąc), 
ale (tylko w formularzu): 
suma .............. zł (słownie: ..............................),
[żeby wypełniający wiedział, co wpisać do rubryki] 
PMN
słaba silna wola Par słaba wola Dominik Polachoszko
spadać do dołu
spadać na dół
spadać w dół
P spadać PMN
Hasło Typ Poprawnie Kto podał
spadać z góry
P spadać (ale: poprawnie, jeśli mowa o konkretnej górze, np. "spadł z góry zwanej Rysy") B. Baniewski
spadać z wysokości P spadać (chyba że wysokość rozumiemy metaforycznie jako punkt przestrzeni znajdujący się bardzo wysoko, np. dach, samolot, trzecie piętro, drzewo) H.T., uzup. PMN, Rafał Sylwester Świątek
sprytny (chytry) podstęp P podstęp (ale: chytra, sprytna pułapka) Małgorzata Heleniak
specyficznie znamienny P/T specyficzny albo znamienny, albo charakterystyczny, albo typowy PMN
stopniowo i ewolucyjnie T stopniowo albo ewolucyjnie PMN
stosować
terapeutycznie do leczenia
T leczyć, stosować do leczenia, stosować w leczeniu (terapii) Dorota Reczyńska
stres powoduje zredukowanie zdolności organizmu do produkcji enzymów T pod wpływem stresu organizm może zmniejszyć produkcję enzymów A. Drabek
studia wyższe P studia, studiowanie, uczelnia, szkoła wyższa (por. uczelnia) PMN
stuletnia rocznica P setna rocznica albo stulecie (czegoś) PMN
surowica krwi P surowica Anna J.
swój własny T swój albo własny Michał Lisok
szczególnie podkreślać, że... P podkreślać, że... B.K.
szczęśliwy happy end P happy end Karol Dzierżek
szpik kostny P szpik (ale: "do szpiku kości" - przemarznąć, odczuć itp.) Anna J.
świadomie zamierzony P zamierzony; świadomy (w zależności od kontekstu) PMN
sztuczna proteza P proteza Karol Dzierżek
t-shirt z krótkim rękawem P t-shirt albo (koszulka) z krótkim rękawem Małgorzata Heleniak
toksyczna trucizna P trucizna PMN
toksyczny albo (wręcz) trujący T toksyczny; trujący PMN
toksyczny jad P jad PMN
trujący jad P jad PMN
trująca toksyna P toksyna PMN
trwać nadal P trwać Grażyna Majkowska
tydzień czasu P tydzień Anna Glińska-Piątkowska
tylko i wyłącznie T tylko albo wyłącznie (ale poprawnie w wypowiedzi potocznej o silnej ekspresji) Michał Lisok
uczesać włosy P uczesać (się, kogoś),
ale poprawnie:
zaczesać włosy; też poprawnie: czesać (przeczesać, sczesać, wyczesać) włosy, dywan, sweter, psa, kota, a w znaczeniu 'przeszukać': czesać, przeczesać zarośla, miasto, okolicę, budynek itd.
Małgorzata Heleniak,
uzup. PMN
uczelnia wyższa P uczelnia, szkoła wyższa, studia (por. studia) Andrzej Dembowski
ukryty w tajemnicy P ukryty; otoczony tajemnicą Błażej Pierzchała
uroczysta akademia P akademia, uroczystość Anna Stachelek
Hasło Typ Poprawnie Kto podał
usilnie błagać P błagać PMN
utrwalać się na stałe
utrwalać się na zawsze
P utrwalać się; ustalać się PMN
warszawiak z Mazowsza P warszawiak albo Mazowszanin PMN
ważne i istotne T patrz: istotne PMN
(ileś) węzłów na godzinę P (ileś) węzłów
bo: węzeł = mila morska na godzinę
Piotr Bieleń
większa połowa Par połowa (bo: połowy są zawsze równe) Urszula Kitlasz
wirusowe choroby zakaźne wieku dziecięcego P wirusowe choroby wieku dziecięcego PMN
wolny wakat P wakat Wojciech Kosiba
wpływa na zwiększenie ryzyka P zwiększa ryzyko Tadeusz Wilczkowski
wracać z powrotem P wracać (ze słownika PWN)
wydaje się być jakiś P wydaje się jakiś (mądry, głupi, inteligentny, sprytny, dobry, tani itp.) Grażyna Majkowska
wygodnie i komfortowo T wygodnie albo komfortowo PMN
wykonywanie czynności legalizowania wag P legalizowanie wag PMN
wzajemne relacje P relacje Robert Balicki
wzajemne współdziałanie P współdziałanie (ze słownika PWN)
względy gospodarcze i ekonomiczne T względy gospodarcze; względy ekonomiczne (ze słownika PWN)
wzorować się na właściwym wzorcu P opierać się na właściwym wzorcu, korzystać z właściwego wzorca Aneta Mucha
wzrost ciała P wzrost (w znaczeniu "wysokość ciała"), ale poprawnie potocznie, gdy mowa o rośnięciu A. Drabek
Hasło Typ Poprawnie Kto podał
zmiana stopniowa i ewolucyjna T zmiana stopniowa albo zmiana ewolucyjna PMN
zaspa śnieżna P zaspa Teresa Wiśniewska
zabić (się) na śmierć P zabić (się) Błażej Pierzchała
zapamiętywać na pamięć P zapamiętywać; uczyć się na pamięć PMN
zabieg operacyjny P operacja albo zabieg (chirurgiczny) PMN
zdążyć na czas P zdążyć; zrobić coś na czas albo w terminie PMN
zdążyć punktualnie P zdążyć; zrobić coś na czas, w terminie PMN
zdawać sprawozdanie P/T zdawać sprawę;
składać sprawozdanie (tekst)
H.T.
zła wada P wada PMN
zła zaleta Par wada albo zaleta PMN
"Złotousty Chryzostom" T "Złotousty" albo "Chryzostom" (nazwa nagrody) Anna Glińska-Piątkowska
zły nałóg P nałóg, złe przyzwyczajenie PMN
z twoją aprobatą i całkowitą zgodą T z twoją aprobatą; z twoją zgodą Wanda Wellman, Kraków
złośliwa schadenfreude P złośliwość; schadenfreude
(radość z czyjegoś nieszczęścia jest z natury złośliwa)
PMN
znowu powtarzać P powtarzać
(niepoprawne tylko jeśli mowa o pierwszym powtórzeniu)
PMN
zwariowany wariat P wariat Dominik Polachoszko
Hasło Typ Poprawnie Kto podał

(Typ: P - pleonazm, T - tautologia, Par - paradoks)



Copyright © Piotr Müldner-Nieckowski

Na początek strony

Lekarski Poradnik Językowy